Fiziksel veya bedensel gelişim, vücudu oluşturan bütün organların gelişmesini, boyun uzamasını, kilonun artmasını, çocuğun kemik gelişimini, dişlerin çıkmasını, duyu organlarını, kas sistemini ve diğer sistem ve organların (sindirim, solunum, dolaşım, boşaltım, beyin ve sinir sistemi) gelişimini içermektedir.
Bireylerin yaşamı anne karnında döllenme ile başlamakta ve ölüme kadar devam etmektedir. Döllenme ile başlayan bu süreç fiziksel gelişim ile devam etmektedir. Fiziksel gelişim anne karnında genetik mirasla başlayan doğum sonrası çevresel faktörlerden oldukça etkilenen bir süreçtir. Bebeklik dönemindeki gelişim hızı fiziksel gelişimin en hızlı olduğu dönemdir. Bu dönemde bebekler bir bütün olarak gelişim göstermektedirler. Çocuğun gelişim alanlarının temelleri bu dönemde atılmaktadır ve gelecek yaşamı oldukça etkilemektedir.
Bedendeki tüm organlarda hacim, oran ve çalışma bakımından sürekli bir değişim söz konusu olmaktadır. Bu değişim bedenin farklı bölgelerinde, farklı yaşlarda ve farklı hızda oluşmaktadır. Fiziksel gelişim merkezden dışarı doğru ilkesine uygun olarak gelişimini sürdürmektedir. Bu gelişim süreci bireyin psiko-motor, duygusal, sosyal ve bilişsel yaşamını da etkilemektedir. Bundan dolayı bireyin yaşamında fiziksel gelişimin önemi oldukça büyüktür.
Doğum Öncesi Fiziksel Gelişim Nedir?
İçinde bebeğin geliştiği doğum öncesi dönem her biri yaklaşık üç ay süren üç tane üç aylık döneme ya da zaman parçasına bölünmektedir. Bu süre içinde rahim çevresi son derece dengeli ve koruyucu olmaya yönelir ama çeşitli dış etkenler gelişimi bozabilmekte ya da artırabilmektedir.
İlk iki haftaya germinal dönem denmektedir. Mitoz bölünme ile 3 ila 8 hafta arası zigot oluşmaktadır. Ektoderm yani en dıştaki tabaka gelişmektedir (saç, deri, tırnak gibi). Mezoderm yani orta tabaka gelişmektedir (kas, iskelet, dolaşım ve sindirim sistemleri, salgı bezleri gibi). Endoderm yani iç tabaka gelişmektedir (tüm iç organlar).
Dölüt döneminde döllenme oluşmaktadır ve 13. güne kadar zigotun dölyatağına yerleşmesi tamamlanmaktadır. Embriyo döneminde 2. haftadan itibaren plasenta oluşmaya başlamaktadır. Kalp atışı başlamakta, kan damarları ve sinir sistemi gelişmektedir. 8. haftaya kadar gebelik hissedilmeye başlamaktadır. Fetüs döneminde cinsel organların görünümü tamamlanmaktadır. Uyarıcıya tepki verilmektedir. Bacak kol hareketleri görülmektedir. 16. haftada deri ve saç gelişmekte ve iskelet yapısı güçlenmektedir. Yine 16. haftada nöronların oluşumu başlamakta ve gözler açılmaktadır. Boşaltım sistemleri olgunlaşmaktadır. 36. hafta sonunda döl yatağı dışında yaşayabilmektedir.
Fiziksel Gelişim Aşamaları Nelerdir?
Gelişim psikolojisine göre fiziksel gelişim aşamaları aşağıda listelenmiştir.
Fiziksel gelişimin hangi alanlarda gerçekleştiği de aşağıda maddeler halinde listelenmiştir.
- Boy ve kilo,
- Kaslar,
- Kemikler ve dişler,
- Sindirim sistemi,
- Solunum sistemi,
- Dolaşım sistemi,
- Boşaltım sistemi,
- Beyin ve sinir sistemidir.
Bebeklik Döneminde Fiziksel Gelişim Nasıldır?
Bebeklik dönemi 0- 2 yaş arası olarak belirlenmektedir. Bebeklik dönemi doğum öncesi dönemden sonra fiziksel gelişimin en hızlı olduğu dönemdir.
Doğum öncesinden itibaren oluşan refleks hareketleri 6. aydan itibaren istemli hareketlere dönüşmeye başlamaktadır. Yeni doğmuş olan bebeklerde nefes alma, yüzünü dokunulan alana çevirme, emme, yutma, göz kırpma ve göz bebeği gibi refleksler görülmektedir. Refleksler: Moro Refleksi; boyun kaslarının kontrolü, Palmar Refleksi; elle yakalama, kavrama, Tonik Boyun Refleksi; boynun kolun gittiği yere gitmesi, sırt üstü yatıldığında başın yana dönmesi, kol ve bacakların aynı tarafa uzanması ve ters tarafa bükülmesi, Babinski Refleksi; ayağın gıdıklanmasıyla ayak başparmağının açılması ve gerilmesi gibi reflekslerdir. Bu reflekslerin yanı sıra yüzme, adım atma gibi ilkel refleksler de bebeklik döneminde görülmektedir.
2 ila 3 yaş arasındaki bebekler; üç tekerlekli bisiklete binebilir, atlayabilir, topu iki eliyle tutabilir, merdivenleri tutunmadan çıkabilir, bardağı tutup suyu içebilir, tek ayak üstünde dengede durabilir ve topu tekmeleyebilirler.
Erken Çocukluk Döneminde Fiziksel Gelişim Nasıldır?
Erken çocukluk dönemi 3- 6 yaş arası olarak belirlenmektedir. Erken çocukluk döneminde sinir sistemi gelişimi büyük oranda tamamlanmaktadır. Dönemin sonlarına doğru kalp atışları normal bir bireyle aynı hıza kavuşmaktadır. Sindirim sistemleri gelişmektedir ve bir yetişkinin yiyebileceği şeyleri hazmedebilmektedirler. Büyük kas hareketlerini küçük kas hareketlerine göre daha rahat yapabilmektedirler. Bu dönemde el göz koordinasyonu gerçekleştirilememektedir. Bundan dolayı çocukların küçük kasları yerine büyük kaslarını geliştirebilecekleri faaliyetlere öncelik verilmesi gerekmektedir. İnce motor becerileri gerektiren işler yaptırılmamalıdır.
Okul Döneminde Fiziksel Gelişim Nasıldır?
Okul dönemi 7- 11 yaş arası olarak belirlenmektedir. Fiziksel gelişim bu dönemde önceki dönemlere göre daha yavaş olmaktadır. Çocuklar bu dönemde ince motor becerilerini geliştirebilmektedirler. Kas göz koordinasyonu gerektiren etkinliklerde başarılı olabilmektedirler. Okul öncesi dönemine kadar görme duyuları daha zayıf olmaktadır. Fakat bu dönemle birlikte görme duyuları normale dönmektedir.
Ergenlik Döneminde Fiziksel Gelişim Nasıldır?
Ergenlik dönemi 12- 18 yaş arası olarak belirlenmektedir. Ergenlik dönemi cinsiyet yeteneklerinin kazanılmasıyla ilgili önemli bir geçiş dönemidir. Ergenlik döneminde erkekler için önce birincil sonra ikincil, kızlar için ise önce ikincil sonra birincil cinsiyet özellikleri kazanılmaktadır. Hormonların ilk ortaya çıkışı ergenlik dönemindedir. İskelet yapılarında hızlı gelişmeler gerçekleşmektedir. Sakarlıklar sıklıkla görülebilmektedir.
Çocukluk döneminde ortalama olarak erkek çocuklarından daha kısa olan kız çocuklar ilk büyüme atılımına başlarlar ve bu noktada genellikle daha uzun ve daha ağır olmaktadırlar. Bu atılım çoğu zaman 10 ila 12 yaşlar arasında ortaya çıkmakta ve bu süre boyunca kızların çoğu yılda 5- 10 cm uzamaktadırlar. Erkek çocuklar ise kendi büyüme atılımlarına genellikle 10 ila 16 yaşlar arasında başlarlar ve her yıl 7,5- 12 cm uzamaktadırlar.
Eller ve ayaklar çoğu zaman bedenin diğer bölümlerinden daha çabuk gelişmektedir. Ağırlık boy ile birlikte artmaktadır. Ergenliğin ilk evrelerinde yaklaşık 14 yaşında kadar kızlar genellikle erkeklerden daha fazla kilo alırlar. Sonra erkekler kızları yakalar ve geçerler. Kız çocuklarında göğüsler gelişir ve kalçalar genişler. Erkeklerde sakallar çıkmaya başlar. Cinsiyet hormonlarının üretiminin artması, erkeklerde sperm, kızlarda yumurta hücrelerinin etkin hale gelmesine ve vücutta bazı değişikliklerin oluşmasına neden olur. Erkek ve dişi cinsiyet hormonlarının salgılanmaya başlaması ve bu hormonların vücuttaki diğer hormonlarla birleşmesi sonucunda kemik ve kaslardaki büyüme hızlanır (Binbaşıoğlu, 1990; Erden ve Akman, 1997; Yiğit, 1999).
Kızlar erken olgunlaştıklarında, yaşıtlarına göre daha çekingen olabilmekte ve sosyal ilişkilerde yetersiz hissedebilmektedirler ve bulundukları gruptan dışlanabilirler. Erkekler erken olgunlaştığında ise yaşıtlarına göre daha fazla ilgi görüp grup lideri olabilmektedirler. Ayrıca akranlarına daha kolay uyum sağlarlar ve daha dışa dönüktürler. Kızlar geç olgunlaştıklarında daha dışa dönük, sosyal ilişkileri kuvvetli ve yaşıtları arasında popüler olmaktadırlar. Erkekler geç olgunlaştıklarında ise daha az ilgi görürler ve dikkat çekici hareketlerde bulunarak dikkatlerini kendi üzerlerine çekmeye çalışırlar.
Fiziksel Gelişimi Etkileyen Unsurlar Nelerdir?
Bebeklikten itibaren hızlı bir ivme kazanan fiziksel gelişim, ilk çocukluk ve orta çocukluk yıllarında kısmen, ergenlik yıllarında ise daha fazla artmaya başlamaktadır. Farklı yaşlarda farklı hızlarda gerçekleşen fiziksel gelişimin desteklenmesi önemlidir. Fiziksel gelişimi etkileyen ve destekleyen unsurlardan olan oyun oldukça önemli bir yer tutmaktadır. Denge oyunları, top oyunları, hareketli oyunlar gibi oyunlar çocukların fiziksel gelişimlerindeki ilerlemeyi desteklemektedir.
Çocukların oyun sırasında kasları hareket halinde olduğundan kaslardaki hareket dolaşım hızı ve solunum sayıları artmaktadır. Solunum sayılarının artması sayesinde kana bol miktarda oksijen geçmektedir. Hareket, çocukların gelişimi ve bedenleri ile çevrelerini tanıyabilmeleri adına önemli bir yer tutmaktadır.
Çocukların fiziksel gelişimlerini etkileyen ve desteklenmesi gereken unsurlar aşağıda listelenmiştir.
- Çocukların yürüme denemesi yapabilecekleri güvenli koşullar oluşturulmalı ve çocuk her zaman motive edilmelidir.
- Bebeklere düştükleri zaman ciddi bir durum söz konusu değilse müdahale edilmemelidir.
- Çeşitli top oyunları oynanmalıdır.
- Bebeklerin bedenlerini aktif olarak kullanabilecekleri oyun ortamları hazırlanmalıdır.
- Kollarını ve ellerini aktif olarak kullanabilecekleri oyuncaklar tercih edilmelidir.
- Okul öncesi dönemdeki çocukların ellerini ve parmaklarını kullanabilecekleri etkinlikler düzenlenmelidir.
- Resim yapma çalışmaları düzenlenmelidir.
- Ev ortamında ve dışarıda özgürce oynayabilecekleri fırsatlar oluşturulmalıdır.
Motor Gelişim Nedir?
Motor gelişim, fiziksel büyüme ve gelişme ile birlikte beyin- omurilik gelişimi sonucu organizmanın istendik olarak hareketlilik kazanmasıdır. Kilo artışı, boy uzaması ve kas gelişimine yani fiziksel gelişime paralel olarak hareket ve becerilerin kazanılmasında sinir sistemi ve kasların gelişimi önemli bir yer tutmaktadır. Motor becerilerin kazanılması doğum öncesi dönemden itibaren başlayarak ömür boyu devam etmektedir. Hazır bulunmayan bir çocuğun motor gelişiminden de söz edilememektedir.
Motor gelişiminde geçerli olan üç genel aşağıda listelenmiştir.
- Gelişim baştan ayağa doğru olmaktadır (önce baş, sonra omuzlar ve kollar ve daha sonra bacaklar ve ayaklar gelişir).
- Hareketler merkezden dışarı doğru ilerleyerek gelişmektedir (beden ve omuz hareketleri bağımsız kol hareketlerinden, el hareketleri parmak hareketlerinden önce gelişir).
- Motor gelişim belirli bir sıra izlemektedir (çocuk önce durur, emekler, yürür, daha sonra koşar ve oturur).
Çocuğun motor gelişim özelliklerini bilmek onların eğitiminde de önemli olmaktadır. Çocukların yeni bir şey öğrenebilmeleri için yeterli düzeyde ve hazır olmaları gerekmektedir. Dolayısıyla çocukların eğitiminde motor gelişimin göz ardı edilmemesi gerekmektedir. Programlanan etkinliklerin çocuğun gelişim düzeyine göre hazırlanması açısından çocuğun motor gelişimini bilmek ve verilen eğitim ile çocuğun gelişimini desteklemek gerekmektedir.
Çocukların bir bütün olarak gelişmesinde motor beceriler önemli bir yere sahip olmaktadır.
Çocuklar hareket yeteneği elde ettikçe denemelere girişmekte; nesneleri alıp ağızlarına götürmekte, yere vurmakta ve çevrelerini araştırarak bu yolla zihinsel gelişim için gerekli hammaddeleri toplamaktadırlar. siko- motor etkinlikler de öğrenme ve toplumsal ilişkilerin kurulup, iş birliği yapılmasında bir araç işlevi görmektedir.
Bebeklik Döneminde Motor Gelişim Nasıldır? Nasıl Geliştirilir?
Bebekler başlangıçta refleksif hareketler ve kontrolsüz genel vücut hareketleri olmak üzere iki tür hareket gerçekleştirmektedirler. Fakat bebekler hızlı gelişim sürecinde vücutlarını çok hızlı bir şekilde kontrol altına alabildiğinden ve iki yaşlarında motor gelişimlerinde büyük bir ilerleme kaydetmiş olmaktadırlar.
Bebekler, birinci aylarının sonunda yüzükoyun yatırıldıklarında çenelerini kaldırabilirler. İlk aylarda boyun kontrolünü kazandıklarından başlarını dik tutabilirler. Üç aylıkken sırtüstü yatırıldıklarında kendilerine uzatılan bir nesneyi yakalama ve tutma çabası gösterirler. Dört aylıkken yardımla oturabilirler. Beşinci ayda kucakta oturabilir ve başlarını tam anlamıyla kontrol edebilirler. Altıncı ayda çocuk sandalyesinde otururken yedinci ayda kendi başlarına oturabilirler. Sekizinci ayda destekle ayakta durabilirler. Onuncu ayda emeklerler. On birinci ayda elinden tutulduğunda yürüyebilmektedirler. On ikinci ayda bir yerlere tutunarak ayağa kalkma çabası gösterirler. On üçüncü ayda merdiven basamaklarını emekleyerek tırmanmaya çalışırlar. On dördüncü ayda tek başlarına ayakta durabilirler ve on beş aylıkken bağımsız bir şekilde yürüyebilmektedirler. Fakat her aşamada olduğu gibi yürümede de çocuklar arasında bireysel farklılıklar olabilmektedir.
Bebeklerin birinci yıllarındaki motor beceri gelişimleri bağımsız bir şekilde hareket etmelerini sağlayarak, çevrelerini daha geniş bir biçimde keşfetmelerini ve çevresindekilerle daha kolay etkileşime girmelerini kolaylaştırmaktadır. İkinci yıllarındaki motor aktiviteler çocukların motor becerilerinin gelişimi için hayati öneme sahiptir.
Bebeklik Döneminde Motor Gelişim Evreleri Nelerdir?
Bebeklik döneminde motor gelişim evreleri aşağıda listelenmiştir.
- Refleksif hareketler dönemi (0- 1 yaş)
- İlkel hareketler dönemi (1- 2 yaş)
İlk Çocukluk Döneminde Motor Gelişim Nasıldır? Nasıl Geliştirilir?
İlk çocukluk dönemindeki çocukların etkinlik düzeyleri oldukça yüksektir. İlgilerini çeken bir etkinlik olmadığında uzun süre bir yerde duramamaktadırlar. Koşmak, zıplamak, tırmanmak, kaymak bu dönemdeki çocukların en temel hareket ihtiyaçlarındandır. İlk çocukluk döneminde büyük kaslarını küçük kaslarından daha iyi kullanmaktadırlar. Büyük kaba motor becerilerin çoğunu elde etmiş durumdadırlar. Bu beceriler kollarda, bacaklarda ve genel güç noktalarında görülmektedir. Bu dönemde çocuklar kendi bedenlerini tanıma ve hareket yeteneklerini keşfetmek adına farklı etkinlikler yapmaktadırlar. Kontrol becerilerinin artmasıyla birlikte hareketlerinde uyum ve koordinasyon gözlemlenmektedir. Özellikle dört yaşındaki çocukların hareketlerdeki uyum öne çıkmaktadır. Beş- altı yaşındaki çocuklar da koordinasyon düzeyi yüksek ve uyum gerektiren birçok beceriyi gösterebilmektedirler. Motor gelişim becerileri kademeli olarak ilerlemektedir. Dolayısıyla bu ilerlemede çocuğa sağlanacak desteğin, cesaretlendirme sürecinin ve deneme imkanlarının sunulması oldukça değerlidir.
İlk Çocukluk Döneminde Motor Gelişim Evreleri Nelerdir?
İlk çocukluk dönemindeki motor gelişim evresi aşağıda listelenmiştir.
- Temel hareketler dönemi (2- 6 yaş)
Okul Döneminde Motor Gelişim Nedir? Nasıl Geliştirilir?
Okul dönemindeki motor beceriler büyük kas gelişimi ile elde edilebilecek; koşma, dikey atlama, hedef alma, hızlı koşabilme, küçük topları yakalayabilme, top sürme, topa vurma gibi becerilerdir. Bu döneme sporla ilgili hareketler dönemi de dendiğinden çocukların motor becerilerini çoğunlukla eğlence ve spor yapma şeklinde kullandıkları gözlemlenmektedir. Dolayısıyla çocuklar için spor eğitimi önemli bir yer tutmaktadır.
Okul dönemindeki çocuklarda küçük kas gelişimi de artış göstermektedir. Yedi yaşlarındaki çocuklar açık ve okunaklı bir şekilde yazı yazma becerileri gösterebilmektedirler. İleriki yaşlarda ise model figürler yapabilme, herhangi bir müzik aleti çalabilme, güzel yazı yazabilme gibi becerileri de yaşadıkları çevre bağlamında gösterebilmektedirler.
Okul Döneminde Motor Gelişim Evreleri Nelerdir?
Okul dönemindeki motor gelişim evresi aşağıda listelenmiştir.
- Sporla ilgili hareketler dönemi (7- 12 yaş)
Ergenlik Döneminde Motor Gelişimi Nasıldır? Nasıl Geliştirilir?
Ergenlik dönemindeki erkek ve kız çocukları motor beceriler açısından en üst düzeye ulaşmış olmaktadırlar. Fakat ergenlik döneminin başlangıcında okul dönemi motor becerilerinde bir azalma söz konusudur. Bunun sebebi de kemik ve kaslardaki büyümenin farklı hızlarda olmasından kaynaklanmaktadır. Ergenlik dönemine geçişte motor becerilerde acemilik yaşanabilmekte ve vücuttaki orantısız büyümeden kaynaklı olarak sakarlıklar yaşanabilmektedir. Bu dönemin sonuna doğru uyum yakalanabilmekte ve özellikle el- göz koordinasyonu artmaktadır. Bu dönemin son aşamalarında kızlar ve erkekler birçok motor beceriyi yetişkin düzeyinde sergileyebilmektedirler.
Motor Becerileri Nelerdir?
Motor beceriler, büyük ve küçük kas motor beceriler olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Büyük ve küçük kasların motor gelişimi ilk aylarda zayıf olmakla beraber çocukların hareket etme kabiliyetlerine bağlı olarak kuvvetlenmektedir. Çocuklarda motor gelişimin en hızlı olduğu dönem yaşamın ilk yıllarıdır.
-
Büyük kas motor beceriler: Vücudun genel hareketlerini ve denge dinamiğini kapsayan becerilerdir. Bu beceriler; emekleme, ayakta durma, yürüme, koşma, sallanma, dönme, yuvarlanma, zıplama, dengede durma gibi becerilerdir.
-
Küçük kas motor beceriler: Küçük kas motor beceriler el ve ayağın kullanılması becerilerini kapsamaktadır. Bu beceriler; tutma, kavrama, yazma, yırtma, çizme yapıştırma, kesme gibi becerilerdir.
Çocuklarda Hareket Eğitimi Nedir ve Önemi Nelerdir?
Çağımızda, yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak daha hareketsiz bir yaşam tarzı benimsenmektedir. Bu hareketsiz yaşam tarzının etkilediği yaş gruplarından biri de çocuklardır. Aslında hareket, bir çocuğun temel gereksinimlerinden bir tanesidir ve fiziksel gelişim adına oldukça önemlidir.
Hareket becerilerinin gelişmesiyle beden daha aktif kullanılabilir ve bununla birlikte genel sağlık desteklenmiş olur. Bu hareket becerileri çocukların ileriki hayatlarında ihtiyaç duyacakları hareketlerin temelini oluşturmaktadır. Bundan dolayı hareket becerilerinin etkili ve güvenli kullanımı çocukların gelişiminde önemli bir yere sahiptir. Çocukların yaptıkları genel günlük fiziksel aktiviteler; serbest oyun, spor, ulaşım, eğlence etkinlikleri gibi etkinliklerdir.
Okul öncesi eğitim programlarında yer alan hareket etkinliklerinin hedefi, çocukların temel hareket becerilerini geliştirmenin yanında fiziksel, motor, bilişsel, dil, sosyal ve duygusal, gelişimlerine de katkıda bulunmaktadır. Hareket etkinlikleri, çocukların fiziksel ve motor yeterliliklerinin, algısal motor gelişimlerinin ve hareket becerilerinin, nesne kontrolü ve denge becerilerinin geliştirilmesini içeren etkinliklerdir.
Hareket Eğitiminde Kullanılan Yöntemler Nelerdir?
Hareket eğitimi etkinliklerinin hazırlığı sırasında öğreticiler çocukların etkinliklere katılımlarını sağlayacak ve beceri edinimlerini kolaylaştıracak uygun yöntem ve teknikleri seçmelidirler. Bu bağlamda öğreticilerin aynı anda birden fazla öğretim yöntem ve tekniği kullanmaları gerekmektedir. Bu yöntem ve teknikler; Doğrudan öğretim, istasyon tekniği, tam öğrenme, bireyselleştirilmiş öğrenme, akran öğretimi, iş birlikçi (kubaşık) öğrenme, sorgulama yoluyla öğretim, keşfetme (buluş) yoluyla öğretim, problem çözme yoluyla öğretim, araştırma/inceleme yoluyla öğretimdir. Bu yöntemlerle ilgili bilgiler aşağıda maddeler halinde listelenmiştir.
- Doğrudan öğretim: Öğretmen merkezli bir yaklaşımdır. Öğretmen tüm sınıfa ya da küçük gruplara yönergeler vererek, kazandırılmak istenen beceriyi öğretmeye çalışmaktadır.
- İstasyon tekniğiyle öğretim: Bu yöntemde öğrenme görevleri birkaç öğrenme alanında y da istasyonda düzenlenip sunulmaktadır. Çocuklar öğrenme istasyonları arasında geçişler yapmaktadırlar.
- Akran öğretimi: Bu yöntem çocukların birbirlerine yardım ettikleri ve öğreterek öğrendikleri bir öğretim yöntemidir. Yaşıtlarına göre motor becerileri daha gelişmiş olan bir çocuk, sınıftaki bir veya birden fazla arkadaşına birtakım becerileri öğretebilmektedir.
- Sorgulama yoluyla öğretim yöntemi: Bu yöntemde önemli olan çıkan ürün değil süreçtir. Sorgulama yoluyla öğretimde çocukların düşünme becerilerini, yaratıcılıklarını geliştirmesi, bireysel yeterlilik ve yaşam boyu öğrenme kalıplarını geliştirmesi yer almaktadır.
- Problem çözme yoluyla öğrenme yöntemi: Bu yöntem; bilgi toplama, derinlemesine düşünme, doğru çözümü seçme ve cevabı ortaya çıkarma aşamalarını içermektedir. Problemler yapılandırıldığı için birden fazla doğru yanıta ulaşılabilmektedir.
- Araştırma/inceleme yoluyla öğretim: Bu yöntem en çocuk merkezli öğrenme yöntemidir. Bu yöntemde öğretmenin rehberliği; öğretim materyallerinin seçilmesi ve keşfedilecek becerinin belirlenmesi ile sınırlı olmaktadır.
Fiziksel Büyümeye ve Motor Gelişime Katkı Sağlayacak Etkinlikler Nelerdir?
Psiko- motor gelişimin bebeklikten itibaren desteklenmesi ile çocukların ileriki yaşlarında sağlıklı bir fiziksel yapıya sahip olmaları sağlanabilmektedir. Çocukların küçük kas motor gelişimlerini desteklemek adına tehlikesiz makas, hamur, kâğıt, kalem gibi malzemeler ile etkinlikler düzenlemek yararlı olmaktadır. Genetik faktörler belli bir seviyeye kadar etkili olsa da uygun fiziksel ortam ve uyarıcılar kas, iskelet ve sinir sisteminin gelişmesinde önemli bir yer tutmaktadır. Fiziksel ortam ve uyarıcılar ile birlikte taklit de çocukların psiko- motor gelişimleri açısından önemli sayılmaktadır.
Çocuklar taklitlerle motor becerilerini geliştirebilmektedirler. Bundan dolayı psiko- motor gelişimlerini destekleyebilmek adına bebeklere doğdukları andan itibaren hareket ederek model olmak gerekmektedir.
Çocukların fiziksel büyümelerine ve motor gelişimlerine katkı sağlayacak etkinlikler aşağıda maddeler halinde listelenmiştir.
- Bebeklere doğdukları andan itibaren doktor kontrolü eşliğinde jimnastik hareketleri yaptırılmalıdır.
- Çocuklar için evdeki eşyaların uygun konuma getirilerek rahat hareket edebilmeleri sağlanmalıdır.
- Çocukların bağımsız hareket etmeleri desteklenmelidir.
- Televizyon gibi ilgi çekici araçlara uzun süre maruz bırakılmamalıdırlar.
- Çocukların dikkat süreleri oldukça kısa olduğundan ilgilerini çekebilecek renkli, hareketli nesne ve oyuncaklar sunulmalıdır.
- Çocukların psiko- motor becerilerini geliştirmelerine yardımcı olacak nesneler seçilerken nesnenin çocuğun boyuna uygun büyüklükte olmasına dikkat edilmelidir.
- Çocuklar için diş fırçalama eğitimi, yemek yeme eğitimi verildikten sonra kendi başların yapmalarında izin verilmelidir.
- Çocuklar yardım istemedikleri sürece yardım ve müdahale edilmemelidir.
- Yürümeye başladıkları andan itibaren desteklenmelidirler.
- Sıklıkla çocuk parklarına götürülmelidirler.
- Akranlarıyla oynayabilecekleri uygun ortamlar yaratılmalı ve akranlarından bir şeyler öğrenmelerine imkân verilmelidir.
- Çocuklar için müzik eğitimi ile kas becerilerini geliştirmeleri sağlanmalıdır.
Gelişim Kuramları Nelerdir?
Gelişim kuramları; Piaget’nin Bilişsel Gelişim Kuramı, Vygotsky’nin Sosyokültürel Bilişsel Gelişim Kuramı, Bruner’in Bilişsel Gelişim Kuramı ve Bilgi İşleme Kuramı olarak ayrılmaktadır.
Piaget, bilişsel gelişim kuramını geliştirirken, gözlem ve bilimsel araştırmalarla birlikte günlük yaşamdan da veriler toplamıştır. Piaget’nin üç çocuğu üzerinde yaptığı bilişsel gözlemler sayesinde zengin bir bilgi kaynağı oluşmuştur. Piaget’e göre çocukların kendilerine özgü zihinsel işleyişleri ve bakış açıları bulunmaktadır. Piaget, zihinsel ve bilişsel aşamaların çocukların dünyayı anlamlandırmasında etkin olduğunu söylemiştir. Piaget geleneksel zeka anlayışına karşı çıkarak zekanın çevreye uyum sağlayabilme becerisi olduğunu ve zeka testinden alınan puan olmadığını belirtmiştir. Bunlarla birlikte çocukların ilkel zihin yapısına sahip küçük yetişkinler olmadığını birey olduklarını vurgulamıştır.
Vygotsky’nin Sosyokültürel Bilişsel Kuramı kültürün ve toplumun, çocukların neyi ne şekilde öğrendikleri görüşü üzerine odaklanmaktadır. Vygotsky'ye göre öğrenme gelişmeye dayanmaktadır fakat gelişme öğrenmeye dayanmamaktadır. Etkili öğrenme biçimi gelişimi hızlandırabilmektedir. Vygotsky öğrenmenin bireysel olarak yapılan bir etkinlik olmadığını, çocukların diğer insanlarla ilişkileri sonucunda onlara aktarıldığını ve çocukların bu durumu bağımsız olarak oluşturmadığını söylemektedir.
Bruner'in Bilişsel Gelişim Kuramı ise Piaget’in Bilişsel Gelişim Kuramı’nda belirlenmiş temeller üzerine kurulmuştur. Bruner’e göre biliş bir süreçtir, bir ürün değildir. Bruner de Piaget gibi öğrenmeyi aktif bir süreç olarak görmektedir ve öğretimin çocukların aktif katılımı ile gerçekleşebileceğini vurgulamaktadır. Bruner'in Bilişsel Gelişim Kuramı çocukların daha önce edindikleri bilgilerine dayanarak, yeni fikirler oluşturdukları düşüncesine dayanmaktadır. Çocuklar güncel bilgilerini problem çözme ve ilişkileri anlamlandırmakta kullanmaktadırlar.
Bilgi İşlem Kuramı bilişsel yaklaşımın en önemli kuramlarından bir tanesidir. Bilgi işlem birçok bilişsel kuramın bir araya gelmesiyle üretilmiştir ve çocukların matematik problemlerini çözerken, resim çizerken ya da yazı yazarken kullandıkları zihinsel stratejileri anlamaya çalışmaktadır. Bu kuramın görüşleri genellikle Piaget ve onu izleyen kuramcıların görüşleri ile benzerlik göstermektedir. Farklı olarak ise bilgisayarın, insan belleğini temsil eden bir model olduğunu kabul etmektedir.
Çocukların Tüm Gelişimine Katkı Sağlayacak Öneriler Nelerdir?
Çocukların tüm gelişimlerine katkı sağlayacak öneriler aşağıda listelenmiştir.
- Düzenli ve sağlıklı beslenme alışkanlığı,
- Düzenli uyku,
- Gelişim düzeylerini destekleyecek oyunlardır.
Çocukların Gelişimi Nasıl Değerlendirilir?
Sağlıklı olsa da gelişim sorunlu olsa da çocukları gelişimsel olarak değerlendirmek oldukça önemlidir. Ailelerin gözünden kaçması muhtemel birtakım detaylar, bazen gelişimsel olarak önemli olabilmektedir. Çocukların gelişimsel olarak akranlarından geri veya ileri olma durumlarında çocuk kadar ailelerin de yönlendirilmesi ve onlara doğru rehberlik yapılması gerekmektedir.
Çocukların gelişimlerini takip etmek adına uygulanan gelişim testleri bulunmaktadır. Bir çocuğa gelişim testi uygulamak için görünür bir şekilde risk altında olması zorunluluğu gerekmemektedir. Genel gelişim durumunu takip etmek, bilgi ve beceri düzeyini belirlemek adına da gelişim testleri uygulanabilmektedir.
Fakat gelişim testi ile zeka testi birbirine karıştırılmamalıdır. Zeka testinin yapılabilmesi için çocukların 6 yaşını doldurmuş olmaları gerekmektedir. Oysa gelişim testi doğum sonrasında ve onu izleyen süreçlerde uygulanabilmektedir.
Gelişim testinde çocuklar 5 ana gelişim alanında değerlendirilmektedir. Bu gelişim alanları aşağıda listelenmiştir.
- Zihinsel gelişim
- Sosyal- duygusal gelişim
- Motor gelişim
- Dil gelişimi
- Öz bakım gelişimi
Çocuk Gelişimi Alanında Kullanılan Testler Nelerdir?
Çocukların zihinsel ve bedensel gelişimleri akranlarına göre farklılıklar gösterebilmektedir. Bu farklıları standart koşullar altında gözlemleyip tanımlamak amacıyla psikologlar çeşitli testler uygulamaktadırlar. Ayrıca çocukların fiziksel, bilişsel gelişim düzeylerini ve farklılıklarını öğrenmek için Çocuk Gelişimi kaynak kitaplarından yararlanılabilmektedir. Çocuk gelişimi alanında çocuk ve ergenlere kullanılan testler aşağıda maddeler halinde listelenmiştir.
-
Gelişim Testleri:
- Ankara Gelişim Tarama Envanteri
- Denver II Gelişimsel Tarama Envanteri
- Peabody Resim Kelime Testi
- Gesell Gelişim Figürleri Testi
- Metropolitan Okul Olgunluğu Testi (4- 6yaş)
- Bender Gestalt Görsel Motor Algılama Testi
- Benton Görsel Bellek Testi
- C.A.T Tematik Algı Testi
- Frostig Görsel Algılama Testi
-
Zeka Testleri:
- GoodEnough – Harris Bir İnsan Çiz Testi
- Cattel Zeka Testi
- Porteus Labirentleri Testi
- Wisc-r Zeka Testi
-
Kişilik Testleri:
- Rorschach Testi
- Louisa Duss Psikanalitik Hikâyeler Testi
- Draw A Person- Bir İnsan Çiz – Testi
- Beier Cümle Tamamlama Testi
Sosyal- Duygusal Gelişim Nedir?
İnsan toplumsal bir varlıktır ve çevresiyle sürekli bir iletişim ve etkileşim halindedir. Sosyal gelişim, bireylerin içinde bulundukları topluma uyum sağlama süreçleri olarak tanımlanabilmektedir. Çocukların sosyal gelişimleri aileleriyle, arkadaşlarıyla ve çevrelerindeki diğer bireylerle olan ilişkilerini ve sorumluluk alma, liderlik, paylaşma vb. gibi becerilerin kazanımını içeren bir süreçtir.
Bireylerin doğumdan itibaren hem fiziksel hem de sosyal bir çevre içine girmeleri uyum davranışını kazanmalarını gerektirmektedir. Bireylerin uyumunu da sosyal gelişimleri sağlamaktadır. Çocukluğun ilk yıllarında edinilen sosyal gelişim daha sonraki sosyal davranışlarının temelini oluşturmaktadır.
Sosyal gelişim sayesinde bireyler çevrelerindeki diğer insanlarla olumlu ilişkiler kurabilmektedir. Sorunlar olduğunda ise makul çözüm yollarını uygulayacaklardır. Sosyal gelişimden yoksun olan çocuklar ise akranlarınca reddedilebilmekte ve akademik açıdan da başarısız olabilmektedirler.
Çocuklarda duygusal gelişim durumları iyi ya da kötü olarak değerlendirmeleri olarak adlandırılmaktadır. Duygusal gelişim uyarıcılara karşı verilen içsel ve öznel tepkilerin gelişimi ve davranışların bu tepkilere koşullanması durumudur.
Büyüyen çocuklar duygularını ifade edebilen duygusal davranış biçimlerini zamanla öğrenmektedirler. Bunun nedeni çocukların duygusal gelişimlerinin sosyal, hareket ve bilişsel gelişimlerine paralel olarak gelişmesinden kaynaklanmaktadır. Çocuklar zekaları geliştikçe çevrelerinden gelen uyarıları daha olgun bir şekilde algılamaya başlamaktadırlar. Bu da duygusal yaşamlarının derinleşmesine ve çeşitlenmesine olanak sağlamaktadır.
Duygusal gelişim diğer gelişim alanlarıyla da ilişkili olduğundan diğer alanlardaki gelişimleri de olumlu yönde etkilemektedir. Bedensel yapı duygusal gelişimin genel sınırlarını belirlemekte, zihinsel gelişime paralel olarak biçimlenen duygusal yapı da zaman içinde çevresel etkilerin duygusal gelişimi uyarması ile duygusal dengeyi gerçekleştirebilecek şekilde olgunlaşmaktadır.
Yaşlara Göre Sosyal- Duygusal Gelişim Özellikleri Nelerdir?
Yaşlara göre çocukların sosyal- duygusal gelişim özellikleri aşağıda listelenmiştir.
Sosyal ve Duygusal Gelişimi Neler Etkilemektedir?
Çocuklar doğumlardan itibaren diğer insanlarla ve duygularla iç içe oldukları için sosyal- duygusal gelişimlerini etkileyen çok fazla unsur bulunmaktadır. Çevreleriyle birlikte çocukların benlik saygıları, stres kontrol becerileri, özdenetim becerileri, psikolojileri gibi kişisel özellikleri oldukça büyük bir fark yaratabilmektedir. Çocukların erken çocukluk dönemlerinde sosyal- duygusal becerilerini etkileyen faktörlerden en önemli olanları aşağıda maddeler halinde listelenmiştir.
Çocukların kişiliklerinin genetik eğilimlerini tanımlayan mizaç sosyal- duygusal gelişimi etkileyen faktörlerdendir. Araştırmalara göre zor çocuk kategorisine dahil edilen çocuklar ilk ve orta çocuklukta kaygılı, içe kapanık ve saldırgan davranışlar sergilemektedirler.
Bunun yanında ebeveyn- bebek bağlanmasının kalitesi de çocukların özellikle ileriki yaşamlarında sosyal davranışlarını etkilemektedir. Güvenli bir şekilde bağlanma gerçekleştiren çocuklar okulda akranlarıyla ilişkilerinde problemleri zorbalık uygulamadan çözmede daha başarılı olmaktadırlar.
Ebeveynlerin sosyal ortamları ve girişkenlikleri de çocukların sosyal- duygusal gelişimlerini etkilemektedir.
Bunlarla birlikte arkadaşlık ilişkileri önem kazandığından çocuklar diğer çocukların da etkisiyle, sorumluluk alma, saygı gösterme, paylaşma gibi kavramları öğrenerek toplumsal hayata uyum sağlamaya başlamaktadırlar. Bu davranışlarda başarı yakalayan çocuklar daha sosyal ve dışa dönük olup "sevilen” çocuk olabilmektedirler. Ancak bunlarda başarı yakalayamayan çocukların arkadaşlık ilişkileri zorlaşabilmektedir. Arkadaşlık ilişkilerinde başarısız olan çocuklar ise içe kapanık ve saldırgan davranışlara meyilli çocuklar olabilmektedirler.
Çocukların Yaşadığı Sosyal Gelişim Problemleri Nelerdir?
İnsanlar doğumlarından ölümlerine kadar olan süreçte kendileri ve çevreleriyle etkileşimde bulunarak büyümekte olan sosyal varlıklardır. Ayrıca içinde bulundukları sosyal ortamda kendileri olmaya çalışırken öte yandan da yaşadıkları topluma ait olmaya çalışmaktadırlar. Bireylerdeki normal olma ölçütü sosyalleşme olarak değerlendirilmektedir. Sosyal becerileri küçük yaştan itibaren kazanabilme veya kazanamama durumu kişilerin sosyal uyum problemlerinin veya sosyalleşememesinin sebepleri olabilmektedir.
Bireylerin topluma uyum sağlamak için davranışlarında birtakım değişiklikler yapmasını içeren sosyal uyum, hayatta başarılı olmak için oldukça önemli bir beceridir. Dolayısıyla sosyal uyum sağlayamayan bireyler hayatlarında olumsuz durumlarla karşılaşabilmektedirler. Yapılan çalışmalar çocukların sosyal uyum ve becerilerinin gelişimini etkileyen birtakım unsurlar olduğunu göstermektedir. Bu unsurlar; çocuğun özellikleri, anne- baba- çocuk iletişimi ve etkileşimi, kardeş ilişkileri, yaşıt ilişkileri, çocuğun içinde bulunduğu sosyo-ekonomik düzey, okul ilişkileri ve kitle iletişim araçlarıdır.
Çocukların Gelişimine Katkı Sağlayacak Oyunlar Nelerdir?
Çocukların gelişimlerine katkı sağlayacak oyunlar aşağıda maddeler halinde listelenmiştir.
-
1 yaş sosyal- duygusal gelişim özellikleri:
- Akranlarıyla vakit geçirmeyi sevmektedirler.
- İlgi gösterilmeyi severler.
- Önemli bir şey yaptıklarını düşündüklerinde alkış beklerler.
- Komutları algılarlar.
- Oyuncaklarını toplayabilirler.
- Arkadaşlık ilişkileri kurmak isterler.
- Yavaş yavaş kendi kendilerine yemek yiyebilir ve ellerini yıkayabilirler.
- Yabancı kişilerden daha az korkarlar.
-
2 yaş sosyal- duygusal gelişim özellikleri:
- Oyun gruplarının içerisinde oyun oynayabilirler.
- Kendi kendilerine yemek yiyip ellerini kendileri yıkamak isterler.
- Kısa süreli taklit oyunları oynayabilirler.
- Çatal ve kaşığı rahatlıkla kavrayabilirler.
- Tuvalete gitmeleri gerektiğini söyleyebilirler.
- Kendi kendilerini oyalayabilirler.
- Kıyafetlerini kendileri çıkarabilirler.
-
3 yaş sosyal- duygusal gelişim özellikleri:
- Akranları ile oynamaktan zevk alırlar.
- Ayrıca akranlarıyla anlaşmazlıklar yaşayabilirler.
- Paylaşımdan pek hoşlanmazlar.
- Kibarlığı ve empatiyi yavaş yavaş öğrenmeye başlarlar.
- Haklarını öğrenmeye başlarlar.
- Seçim yapmayı ve karar vermeyi öğrenirler.
- Hayal dünyaları gelişmeye başlar.
- Yeni arkadaşlıklar kurmak isterler.
-
4 yaş sosyal- duygusal gelişim özellikleri:
- Espri anlayışları gelişir ve eğlenmeyi daha çok severler.
- Günlük rutinleri öğrenirler.
- Gerekli kuralların farkına varırlar.
- Akranlarına zorbalık yapabilirler.
- Hayali arkadaş edinebilirler.
- Kötü kelimeler öğrenip kullanmaya çalışabilirler.
- Bazı sorumlulukları edinebilirler.
- Şaka ile gerçeği birbirinden ayıramayabilirler.
-
5 yaş sosyal- duygusal gelişim özellikleri:
- Benlik farkındalık düzeyleri artmaktadır.
- Akranlarıyla oyun oynarken oyuna tamamıyla odaklanabilirler.
- Sabırsızlıkları azalmaya başlar.
- Değer verdikleri kişilerle vakit geçirmekten hoşlanırlar.
- Kolay arkadaş edinebilirler ve paylaşımcı olurlar.
- Cinsiyet ve cinsellik konusuna kafa yormaya başlayabilirler.
- Rekabet etmeye başlarlar.
- Otoritelere saygı gösterirler.
- Mahremiyet kavramları oluşmaya başlar ve başkalarının yanında soyunmak istemezler.
- Mizaç
- Bağlanma Kalitesi
- Ebeveyn Tutumları
- Ebeveynlerin Sosyal Ortamları
- Arkadaşlık İlişkileri
- Oyun Gelişimi(çocuklar için eğitim oyunları)